Burgerrechtenbeweging Movement X heeft een ingebrekestelling afgeleverd aan de stad Antwerpen in verband met de jaarlijkse intrede van Sinterklaas en zijn Zwarte Pieten. Burgemeester Bart De Wever liet weten dat hij geen zin heeft in dat debat. Voor Vlaanderen niet van belang, aldus De Wever, het is namelijk niet zinvol om een discussie vanuit Noord-Brabant naar Midden-Brabant te importeren. Niet gehinderd door dergelijke importbeperkingen, wellicht vanuit hun Heel-Nederlandse gedachtegoed, zijn enkele leden van de extreem-rechtse organisatie Voorpost toch de discussie aangegaan. Ze organiseerden alvast een tegenactie met de slogan “hou je poten van onze tradities! Kan je er niet mee leven, pak dan je valies en vertrek!” Wie vertrouwd is met de migratie-achtergrond van de heilige Sint-Nicolaas, waarover straks meer, zal de ironie van die slogan appreciëren. (voor de ongeduldigen: de sint is van oorsprong een Turk!)
Bon. Hoog tijd voor mijn bescheiden mening.
Om te beginnen:
er zijn natuurlijk belangrijkere en dringendere kwesties.
Ebola. Klimaatopwarming. Rechtse besparingsregeringen.
Ook op vlak van racismebestrijding zijn er belangrijkere dingen dan de huidskleur
van de Pieten. De discriminatie van allochtonen op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld,
of de gebrekkige doorstroming van studenten met een migratie-achtergrond naar het hoger onderwijs.
Sommige kwesties zijn belangrijk en fundamenteel, en meestal nogal moeilijk te veranderen.
Andere problemen zijn minder belangrijk, eerder symbolisch dan materieel, maar die zijn dan
misschien ook wel gemakkelijker op te lossen.
De Zwarte Pieten-kwestie is duidelijk een voorbeeld van dat laatste.
Het is niet omdat er belangrijkere dingen zijn, dat er niet over gesproken mag worden.
Spoiler Alert! Jeugdige lezers gelieve niet verder te lezen!
Sinterklaas is een sociaal aanvaarde, massale samenzwering van ouders, leerkrachten,
media en speelgoedfabrikanten, waarbij kinderen worden wijsgemaakt dat een goedheilige
man met een lange baard alle brave kindjes snoepjes en cadeautjes komt brengen.
Op zich niets mis mee. Een mooie traditie zelfs. Persoonlijk vind ik het vanuit
pedagogisch standpunt een zeer goede zaak, die collectieve verzinsels, die jarenlange
consequent volgehouden leugens.
Het leert kinderen om kritisch om te springen met informatie:
ook al verzekerde letterlijk iederéén hen dat de sint écht bestond
— zelfs hun eigen ouders! — toch blijkt achteraf dat het allemaal niet waar was.
Dat is een belangrijke levensles.
Zeer bruikbaar als men dan later in contact komt met andere, minder onschuldige
massa-psychoses, zoals godsdienst, of zoals
de “there is no alternative”-ideologie van neoliberale politici en mainstream media.
Maar ik dwaal af.
Ik denk niet dat er iemand is die pleit voor de algehele afschaffing van de hele sinterklaas-traditie.
Ikzelf alleszins niet.
De sinterklaas-traditie bestaat al heel lang: ze gaat zeker terug tot de 14de eeuw en waarschijnlijk nog veel vroeger. Het is waarschijnlijk ontstaan als een mengeling van christelijke en Germaanse gebruiken. Oorspronkelijk was dat zonder Zwarte Piet. Die werd pas veel later toegevoegd, in de koloniale tijd.
Natuurlijk hebben vandaag de dag de meeste ouders helemaal geen racistische bedoelingen als ze Sinterklaas vieren. Alternatieve verklaringen worden dan ook verzonnen, waarbij Zwarte Piet bijvoorbeeld zwart zou zijn geworden door de roet in de schoorstenen.
Tradities kunnen namelijk evolueren. Gelukkig maar. Als de traditie nooit was aangepast geweest, dan had de Sint helemaal geen helper(s) gehad, dan kwam hij nog steeds uit Myra (in het huidige Turkije) en niet uit Spanje, en dan was er van een stoomboot geen sprake. Dan zou Zwarte Piet nog steeds een boeman zijn die kinderen de daver op het lijf jaagt en bedreigt met zijn roe en met deportatie in niet bepaald humane omstandigheden, met name in een grote jute zak. Onverantwoord naar hedendaagse opvoedkundige normen.
De sint is traditioneel een bisschop en een heilige. Is het cruciaal dat het een bisschop is? En is het een Rooms-Katholieke of een Grieks-Orthodoxe bisschop? Mag de sint dan op school enkel cadeautjes uitdelen aan de vrome christenkindjes van de klas, en niet aan de moslims, hindoes of atheïsten? Kan sinterklaas niet evengoed gewoon een oude opa-achtige figuur zijn, zonder expliciete religie? Is dat niet wat we eigenlijk in de praktijk al lang doen? Zoals we bij Sint-Valentijn op 14 februari ook niet meer echt aan een Heilige martelaar denken die omwille van zijn geloof werd onthoofd door een Romeinse keizer, maar eerder aan een doos pralines of een sexy lingeriepakje van de Pabo. Sinds 1969 is Sint-Nicolaas van Myra trouwens geschrapt van de officiële Heiligenkalender van de Katholieke Kerk.
De sinterklaas-traditie had oorspronkelijk geen racistische aspecten. Die zijn er pas later aan toegevoegd. Het is dus geen essentieel onderdeel van de traditie om die aspecten te behouden. We kunnen gerust de traditie een beetje aanpassen.
Zwarte Piet die zwart ziet door de roet in de schoorsteen is een
goed begin, maar als verklaring niet helemaal compatibel met het
karikaturale Afro-uiterlijk.
Dat de cadeautjes via de schoorsteen zouden geleverd worden is trouwens
steeds moeilijker vol te houden. Lang niet iedereen heeft nog een werkende
open haard met voldoende brede schouw. De aardgas-condensketel op mijn
zolder heeft wel een uitlaatpijpje, maar ik kan me niet voorstellen dat
zelfs een hele slanke Piet daar in past, en dan nog, hoe raakt hij uit
die verwarmingsketel?
Krijg dat maar eens uitgelegd aan een kritische kleuter!
Nee, dan is het nog aannemelijker dat de Sint beschikt over een magische
sleutel, een passe-partout die op alle voordeuren past, en gewoon
langs de voordeur de cadeautjes komt afzetten.
In elk geval, voor kinderen van “sinterklaasgerechtigde” leeftijd, maakt het volgens mij weinig uit hoe die Pieten er precies uitzien: als het maar een vrolijke en kleurrijke bedoening is, en vooral, als ze maar mandarijntjes, speculaas, marsepein en chocolade krijgen.
Ik zie dan ook weinig redenen om krampachtig vast te houden aan de “traditionele” beeldvorming van Zwarte Pieten. Ik zie echter wel een aantal goede argumenten om dát aspectje van de sinterklaas-traditie enigszins bij te sturen. Zwarte Piet is een historisch restant van een racistisch kolonialisme, kan nog steeds als racistisch worden geïnterpreteerd, wordt misschien wel door velen (zowel blanken als zwarten) als onschuldig ervaren en is “niet racistisch bedoeld”, maar er zijn toch ook een hoop andere mensen (zowel blanken als zwarten), waaronder zo ongeveer iedereen die niet opgroeide met de traditie, die het wél beschouwen als een vorm van racisme.
Wat ouders hun kinderen vertellen dat is hun zaak, maar van lokale overheden, scholen, en snoepgoedfabrikanten verwacht ik dat ze niet bijdragen aan het in stand houden van racistische beeldvorming, ook al is die historisch gegroeid en wordt die op dit moment door velen als onschuldig beschouwd.
[Commentaar? Reageer via DWM]De nieuwe Vlaamse regering wilt harder besparen in het hoger onderwijs dan wat vroeger de gewoonte was, en ze willen het inschrijvingsgeld optrekken. Dat zijn twee bijzonder slechte ideeën.
Nog harder besparen is een slecht idee aangezien er juist het tegenovergestelde zou moeten gebeuren: er zijn extra middelen nodig. De primaire en secundaire sector (landbouw en industrie) blijft aan belang verliezen, de tertiaire en quartaire sector (diensten en non-profit) blijft belangrijker worden. Gegeven de technologische vooruitgang zal die trend zich verderzetten, en neemt in alle sectoren van de economie het belang van hoger onderwijs toe.
Vandaar alle praatjes over “de kenniseconomie”, vandaar de Lissabondoelstellingen waarbij afgesproken werd dat elk Europees land minstens 3% van het BBP (bruto binnenlands product) aan wetenschappelijk onderzoek zou moeten besteden en 2% van het BBP aan hoger onderwijs, tegen 2010, doelstellingen die compleet de mist zijn ingegaan, omgedoopt zijn tot EU 2020, met dezelfde streefcijfers maar deze keer tegen 2020. In Vlaanderen werd dat vertaald naar Vlaanderen in Actie (ViA) en het Pact 2020. Allemaal mooie praatjes, maar het is natuurlijk gemakkelijk om doelstellingen te formuleren. Dat heeft weinig betekenis als er vervolgens een beleid wordt gevoerd dat compleet in de tegenovergestelde richting gaat.
De realiteit is dat er al enorm bespaard is. In 1980, vlak voor het een Vlaamse bevoegdheid werd, ging er in België nog zo'n 7% van het BBP naar onderwijs. Na de communautarising daalde in beide landsdelen de (relatieve) uitgaven voor onderwijs. Er werd flink gesnoeid, voornamelijk door het werken met enveloppefinanciering die door onderindexering geleidelijk erodeert. Sinds eind jaren '90 zijn we zowel in Vlaanderen als in franstalig België aan het schommelen rond de 4,5% van het BBP voor onderwijs. Ondertussen is het aantal studenten enorm gestegen.
In 1980 waren er in heel België zo'n 100.000 universiteitsstudenten, ondertussen zijn er in Vlaanderen alleen al meer dan 120.000 universiteitsstudenten! In heel het hoger onderwijs in Vlaanderen zijn we tussen 1995 en 2010 gegaan van 146.344 studenten naar 207.954 studenten, een stijging met maar liefst 42%. Op dezelfde periode is het aantal personeelsleden met onderwijstaken (onderzoekers buiten beschouwing gelaten) lichtjes gedaald, van 12.413 naar 12.390. En nu zou er nog meer bespaard moeten worden?!
Ook een hoger inschrijvingsgeld is een slecht idee. Het is uiteraard een asociale maatregel, die de toegankelijkheid van het hoger onderwijs niet ten goede komt. In Zweden zijn universiteiten volledig gratis en krijgen studenten zelfs een studieloon. Dat is de enige manier om ervoor te zorgen dat het hoger onderwijs echt voor iedereen toegankelijk is.
Artikel 13 van het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (1966), ook gekend als het Pact van New York, dat op 21 april 1983 werd geratificeerd door België, zegt bovendien expliciet dat
We zijn nu meer dan 30 jaar verder, dus het aspect “geleidelijk” wordt alvast stevig toegepast. Voor de rest blijft dat artikel dode letter. Iedereen was het er destijds over eens dat geleidelijke invoering van gratis hoger onderwijs impliceert dat het enkel goedkoper mag worden, niet duurder. Tot in 1992 een uitspraak van het Arbitragehof (nr. 33/92, 7 mei 1992, B.7.2) aangaf dat het inschrijvingsgeld eigenlijk wel maghet hoger onderwijs door middel van alle passende maatregelen en in het bijzonder door de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs voor een ieder op basis van bekwaamheid gelijkelijk toegankelijk dient te worden gemaakt
Met andere woorden, indexering en zelfs welvaartsvastheid is best wel OK, want dat is eigenlijk geen “echte” verhoging. (Waarom wordt die redenering niet eens wat vaker toegepast, bijvoorbeeld als het over lonen en uitkeringen gaat?).worden verhoogd op grond van onder meer een redelijke schatting van het verloop van de kosten van levensonderhoud, van het nationaal produkt en de stijging van het gemiddelde inkomen per inwoner ten opzichte van de tijd waarin zij zijn vastgesteld, zonder dat een dergelijke verhoging afbreuk doet aan de uit het Verdrag van 1966 voortvloeiende “standstill-verplichting”.
Zo gingen we van 5.000 frank (125 euro) toen het Pact van New York werd ondertekend, naar zo'n 500 euro twintig jaar later — een stevige standstill, nietwaar? (Voor zo'n loonstop teken ik!)
Een verhoging van het inschrijvingsgeld is niet bepaald een effectieve methode om te compenseren voor een significante besparing in de overheidstoelages. Om een concreet voorbeeld te geven: ik heb de meest recente jaarrekening van de KU Leuven eens bekeken.
In 2013 had de KU Leuven in totaal 818 miljoen euro aan inkomsten. Daarvan is ongeveer 500 miljoen op één of andere manier afkomstig van de Vlaamse overheid; de rest komt van de federale overheid (een bijna verwaarloosbare 10 miljoen), Europa (zo'n 45 miljoen), en inkomsten vanuit de privé (128,7 miljoen). En dan zijn er nog een hoop kleinere inkomsten, zoals schenkingen (11,6 miljoen), huuropbrengsten van de sociale sector (8,7 miljoen), verkoop van proefdieren (er worden hier blijkbaar muizen en ratten verkocht ter waarde van een slordige 2 miljoen euro per jaar!), en, oh ja, ook nog inschrijvingsgelden (24 miljoen).
Die 24 miljoen euro die ze uit reguliere inschrijvingsgelden ontvangen (en dat was het jaar voordien nog maar 17 miljoen euro, maar intussen zijn de academische hogeschoolopleidingen erbij gekomen) is nog geen 3% van de totale inkomsten. In het wetenschappelijke jargon van de economen: peanuts.
Terzijde: De privé-sector is, vanuit het standpunt van de universiteit gezien, als financieringsbron meer dan vijf keer zo belangrijk als het inschrijvingsgeld van de studenten. De KU Leuven ontvangt méér middelen vanuit de privé-sector voor contractonderzoek en valorisatie (spin-offs e.d.), namelijk 128,7 miljoen euro, dan dat ze vanuit alle overheden tesamen krijgen voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek (123,7 miljoen euro uit de zogenaamde tweede geldstroom). Maar wees gerust, de beheerders van de universiteit hebben plechtig beloofd dat het gezegde “wiens brood men eet, diens woord men spreekt” niet van toepassing is op de KU Leuven. In het verslag van de ondernemingsraad van 26 juni 2013 kan elk personeelslid lezen dat er wat betreft de onafhankelijkheid van het wetenschappelijk onderzoek geen vuiltje aan de lucht is volgens de Algemeen Beheerder van de KU Leuven:
In elk geval, een verhoging van het inschrijvingsgeld kan in verhouding weinig opleveren. Zelfs als je veronderstelt dat hogere inschrijvingsgelden geen negatief effect hebben op de studentenaantallen, dan nog zou een verdubbeling van het inschrijvingsgeld weinig effect hebben op de totale inkomsten.We mogen blij zijn dat we op deze manier kunnen compenseren voor de (steeds te) beperkte overheidsfinanciering. De onafhankelijkheid komt niet in het gedrang, want er worden daar telkens degelijke afspraken over gemaakt. We gaan dus op deze lijn verder. We zien geen gevaren.
Het inschrijvingsgeld is trouwens al meermaals verhoogd geweest in de laatste tien jaar. En dan heb ik het niet alleen over de indexering van 505 euro in 2004 naar 620 euro in 2014. Een kort overzichtje:
Een vaak gehoord argument voor een verhoging van het inschrijvingsgeld is dat op die manier studenten die “profiteren van het systeem” worden aangepakt. Studenten die meer met het studentikoze bezig zijn dan met hun studies. Die op kosten van de belastingbetaler een luilekkerleventje leiden.
Ik ga niet ontkennen dat er zo'n studenten bestaan. Studenten met rijke ouders die toch alles betalen. Die met hun zakgeld en de huur van hun luxe-kot elke maand meer uitgeven dan het huidig inschrijvingsgeld. Ze bestaan. Maar een hoger inschrijvingsgeld gaat hen niet tegenhouden. Zelfs al laat je ze tien of twintig keer zoveel betalen.
Ik heb er geen enkel probleem mee om rijke profiteurs meer te laten betalen. Maar het is nogal omslachtig, en weinig efficiënt, om de rijken meer te laten betalen door het inschrijvingsgeld van de opleiding van hun kinderen te verhogen. Er zijn betere methodes, met minder collateral damage. Pak bijvoorbeeld de fiscale fraude eens aan, stop de gelegaliseerde belastingsontduiking van de bedrijven, voer een maximumloon in (ik stel voor: 5 keer het minimumloon), dat soort maatregelen. Laat de rijken de crisis betalen, weet je wel.
Ja, natuurlijk zullen de neo-liberale bazenpoepers van de kersverse Vlaamse regering opwerpen dat dat soort links gedoe compleet onrealistisch is want dat het de concurrentiepositie in het gedrang brengt. Net zoals de Belgische patroons destijds stelden dat kinderarbeid noodzakelijk was voor de economie en dat het compleet onrealistisch was om het af te schaffen, want dat zou de concurrentiepositie in het gedrang brengen. Tja. Uiteindelijk bleek dat het toch niet zo'n slecht idee was om onze kinderen naar school te sturen in plaats van naar de fabriek.
Teken de petitie tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld!De Actiegroep Hoger Onderwijs lanceerde een open brief en een petitie om de overheersende marktlogica aan te klagen in het onderzoeks- en onderwijsbeleid van de Vlaamse overheid. Die marktlogica wordt momenteel decretaal opgelegd via de zogenaamde outputfinanciering — het financieringsdecreet Hoger Onderwijs dat in 2008 werd ingevoerd door de toenmalige onderwijsminister Frank Vandenbroucke.
Reeds in 2005 voerden LSP en ALS actie tegen wat toen nog “Het Plan Vandenbroucke” heette. Toen al waarschuwden zij voor de gevaren van de outputfinanciering. Zo stond er bijvoorbeeld in de brochure “Stop de vermarkting van het onderwijs” uit 2005 al te lezen:
“Concurrentiemechanisme. Dit is het belangrijkste doel van het Plan Vandenbroucke. Voor de allereerste keer zal de overheid bij de financiering van het onderwijs een concurrentiemechanisme invoeren. Het overheidsbudget voor onderwijs wordt tot 2012 vastgelegd, en de instellingen moeten nu met elkaar in concurrentie gaan om overheidsmiddelen te krijgen. Hoe gaat dit in zijn werk? [...] Het overgrote deel van de middelen [...] wordt verdeeld op basis van een aantal parameters die de minister heeft opgesteld. Instellingen die goed scoren op die parameters, krijgen meer geld. Elk jaar wordt de verdeling van de subsidies tussen de instellingen dus opnieuw berekend aan de hand van deze parameters. ”
“Universiteiten en hogescholen zullen vanaf nu moeten geleid worden als een commercieel bedrijf, dat zoveel mogelijk moet renderen om concurrentieel te blijven.”
“De nadruk op de commercialiseerbare aspecten van onderzoek en onderwijs zal nog veel sterker worden gelegd, en vooral de menswetenschappen zullen hiervan het slachtoffer zijn.”
“Doordat universiteiten en hogescholen vanaf nu nog veel minder zeker kunnen zijn van hun financiering op lange termijn, zullen ze nog minder geneigd zijn om mensen vast te benoemen, en zal het aantal flexibele en tijdelijke jobs alleen maar toenemen.”
“Als onderwijsinstellingen als bedrijven moeten geleid worden, zal er een constante druk komen op de lonen en arbeidsvoorwaarden.”
Het heeft echter een tijd geduurd vooraleer de effecten van het financieringsdecreet echt voelbaar werden in de praktijk. De mechanismes van het decreet komen pas nu écht op kruissnelheid; de afgelopen jaren zaten we nog in een “overgangsperiode”. Toen ik in 2010 voor een volle zaal academici een presentatie gaf over de gevaarlijke evoluties die aan de gang waren en versterkt zouden worden door het financieringsmodel, waren de reacties nog overwegend van het genre “Hm, interessant, maar zo'n vaart zal het wel niet lopen, je moet niet overdrijven.”
Maar nu beginnen de gevolgen wel erg duidelijk te worden. De bestaande structurele financiering die min of meer gebaseerd was op de reële noden (studentenaantallen), werd vervangen door een onzekere, ontoereikende en concurrentiële financiering gebaseerd op de kwantitatief gemeten “productie-output”. De resultaten zijn niet verwonderlijk:
Kortom, er is iets grondig mis met het huidig onderwijs- en onderzoeksbeleid. Het is dus hoog tijd dat daar verandering in komt. Deze petitie kan een goede eerste stap zijn, maar zal waarschijnlijk niet volstaan. Om echt een verandering af te dwingen, zal het nodig zijn om ons te organiseren, personeel én studenten tesamen.
We zullen ons syndicaal (beter) moeten organiseren, want dat blijft de beste manier om onze loon- en arbeidsvoorwaarden te bewaken en te verbeteren. Sluit dus aan bij een vakbond!
We zullen ons politiek (beter) moeten organiseren, want van de politici die het huidig beleid hebben uitgestippeld, moeten we weinig verwachten. Stem dus voor een politieke partij die het beleid fundamenteel wilt veranderen en verbeteren — beter nog, sluit aan bij zo'n partij!
We zullen ons moeten verenigen, om te verhinderen dat we ons laten verdelen door valse tegenstellingen: dit is geen probleem van ZAP tegen ABAP/ATP, de ene instelling tegen de andere, studenten tegen personeel, onderzoek tegen onderwijs, de ene generatie tegen de andere, mannen tegen vrouwen, Vlamingen tegen Walen, of Belgen tegen buitenlanders. Enkel door ons te verenigen in de strijd tegen de vermarkting van onderwijs en onderzoek, kan die strijd tot een overwinning leiden. Samen sterk!
Het reglement voor de rectorverkiezingen is gewijzigd sinds de vorige keer. Er is een beetje vooruitgang: in plaats van een soort cijnskiesrecht hebben we nu een soort algemeen meervoudig stemrecht. De proffen (ZAP) krijgen daarbij een hoger gewicht dan de rest van het personeel, en de studenten krijgen een nog lager gewicht. Iedereen mag gaan stemmen (behalve bij de studenten, daar wordt nog steeds gewerkt met vertegenwoordigers).
Er zijn 1275 stemgerechtigde ZAP'ers, 5014 stemgerechtigde AAP-BAP'ers, 3186 ATP'ers, en 41.255 studenten waarvan er een 180-tal mogen gaan stemmen. De ZAP'ers tellen voor 70% mee in het totaal, de drie andere groepen elk voor 10%.
Kortom: één prof krijgt 1 stem, één ABAP'er krijgt 0,036 stem, één ATP'er krijgt 0,057 stem, en een student krijgt gemiddeld 0,0044 stem. Of anders gezegd: elke student krijgt 1 stem (gemiddeld toch; maar in feite krijgen de meeste studenten geen stem en sommige studenten 226 stemmen), elke ATP'er krijgt 13 stemmen, elke ABAP'er krijgt 8 stemmen, en elke prof krijgt 226 stemmen.
We zijn in de goede richting aan het evolueren, maar er is duidelijk nog een lange weg te gaan vooraleer we deze verkiezingen echt “democratisch” kunnen noemen...
Zie ook: Rectorverkiezing: democratisch? (april 209)
Op de blog van Tim, de Linkse Socialist staat een zeer interessant artikel over het onderzoeksbeleid in Vlaanderen, meer bepaald over de verdeling van publieke middelen over bedrijven en universiteiten. Lezen!
Frappant gegeven: de universiteiten kregen 88 miljoen euro en creëerden daarmee 1559 jobs, oftewel zo'n 17 jobs per miljoen euro geïnvesteerd belastingsgeld. Niet slecht, zeker gezien we kunnen aannemen dat die jobs bovendien maatschappelijk heel wat opleveren in de vorm van publiek beschikbare onderzoeksresultaten. Aan de kant van de bedrijven werd er aan 10 grote bedrijven 63 miljoen euro gegeven, en die zorgden daarmee voor de creatie van -6600 jobs, oftewel zo'n -104 jobs (104 ontslagen dus) per miljoen euro. Wat een maatschappelijk rendement! Vooral als je in rekening brengt dat het geleverd onderzoek resulteert in bedrijfsgeheimen die enkel winstmaximalisatie als doel hebben. Waarom wordt er belastingsgeld geïnvesteerd in negatieve jobcreatie en het rijker maken van de rijken?
Het artikel van Tim
Zie ook: Bekaert en innovatiesteun (februari 2012)
Professor Boudewijn Bouckaert (Lijst Dedecker) wordt binnen twee maanden 65 jaar. Hij stelde op 10 mei 2012 een parlementaire vraag aan onderwijsminister Pascal Smet. Hij vindt aan dat de pensioenleeftijd naar omhoog moet voor professoren aan universiteiten en hogescholen, zodat ze zoals de federale ambtenaren ook na hun 65ste kunnen blijven werken. In de komende 10 jaar gaan er namelijk 1162 docenten en professoren met pensioen, die dus moeten vervangen worden, en volgens Bouckaert is dat een groot probleem.
Gepensioneerde proffen (emeriti) kunnen nu al onbezoldigd verder werken tot hun 70ste, in het statuut van “emeritus met opdracht”. Ze krijgen daarbij alle faciliteiten verbonden aan een actief personeelsstatuut, en kunnen blijven lesgeven, co-promotor zijn van doctoraatsthesissen en masterproeven, onderzoek uitvoeren, enzovoort. Zonder formele opdracht kunnen ze nog tot hun 75ste onderzoek blijven doen, inclusief eigen werkingskrediet. Op eigen initiatief kunnen ze ook daarna nog blijven verderwerken en gebruik maken van de algemene faciliteiten, zonder leeftijdsgrens. Ze worden daar echter niet voor betaald (behalve natuurlijk hun pensioen).
Boudewijn Bouckaert zou echter graag zijn volledig proffenloon houden, en ergert zich eraan dat hij binnenkort “gratis en voor niks” verder zal moeten lesgeven omdat hij geen geschikte opvolger kon vinden — er voldeed maar één kandidaat aan de vereisten en die is in een proefles “afgegaan als een gieter” (je kan je trouwens de vraag stellen wie daar voor verantwoordelijk is). Blijkbaar is een proffenpensioen, gecumuleerd met een parlementaire wedde, niet genoeg voor Prof. Bouckaert.
Op dit moment (VLIR telling 1 februari 2011) zijn er aan de Vlaamse universiteiten 4361 professoren (2700 in voltijdse eenheden) tewerkgesteld. Daarnaast zijn er 8646 werknemers (8037 VTE) die een doctoraat voorbereiden en 3264 (2819 VTE) post-docs — en dat is dan nog zonder de praktijkassistenten en het hogeschoolpersoneel gerekend.
Er zijn dus minstens een 10.000-tal jonge onderzoekers die in de komende 10 jaar zouden kunnen doorgroeien tot professor, als er tenminste plaatsen zouden zijn voor hen. Daarnaast kunnen er natuurlijk ook buitenlandse onderzoekers worden aangetrokken. Zelfs als Pascal Smet zijn beloftes zou nakomen en er middelen bijkomen voor 1000 extra proffen, en de huidige pensioenleeftijd behouden blijft, dan zullen er nog steeds minder dan 20% van de jonge onderzoekers hun academische carrière kunnen verderzetten. Dat is in mijn ogen een bedroevend laag percentage. Met dergelijke loopbaanperspectieven is het eigenlijk een wonder dat er überhaubt nog mensen aan een academische carrière willen beginnen.
Minister Smet kon de argumentatie van Prof. Bouckaert wel smaken, en gaat er werk van maken. Hij stelt dat er “geen effect van verdringing” zal zijn omdat hij bijkomende middelen gaat voorzien. Dat is een vreemde redenering: door de ouderen langer te laten werken zullen wel degelijk de jongeren “verdrongen” worden. In plaats van 8 op 10 jonge onderzoekers die niet kunnen doorgroeien tot prof (wat al erg genoeg is!), zullen het er dan 9 op 10 zijn, m.a.w. 10% meer “verdringing”!
Voor alle duidelijkheid: ik wil niet alle oude proffen wegbannen van de campus. Zolang ze nog gepassioneerd zijn door hun wetenschap, zijn die grijze emeriti zelfs een enorme meerwaarde: zij kunnen bijvoorbeeld beter dan wie dan ook nieuwe ontwikkelingen in een historisch perspectief plaatsen. Het huidige systeem van emeriti met opdracht is echter ruim voldoende. De oudere proffen dwingen om langer te blijven werken is geen goed idee. Geef jonge onderzoekers ook een kans!
De Leuvense studentenraad LOKO heeft op 2 maart 2012 een ontwerpnota opgesteld in verband met het zogenaamde “millenniumonderwijs”. Het “millenniumonderwijs” is het jaarthema van LOKO, en moet een oplossing bieden voor problemen die de laatste jaren opduiken in het hoger onderwijs, zoals overvolle aula's die vaak rumoerig zijn, en een gebrek aan engagement bij studenten. Ik citeer uit het besluit van de nota:
Misschien ben ik ouderwets en/of interpreteer ik het standpunt van LOKO verkeerd, maar ik vind de argumentatie van LOKO zeer vreemd. Met een zeer gelijkaardige redenering zou je kunnen argumenteren dat het onderwijs voortaan naar het café (of naar de fakbar) moet gebracht worden, want het is niet meer dan natuurlijk dat de hedendaagse student meer tijd op café spendeert dan in de aula — mensen krijgen namelijk constant “prikkels van buitenaf”, om maar te zwijgen van al die gratis vaten! Om te zorgen dat de studenten het onderwijs op het voorplan houden, is het dus noodzakelijk dat de “lessen” voortaan gegeven worden in de vorm van dronken discussies aan de toog.
Akkoord, ik trek het een beetje op flessen. Ja, nieuwe technologie kan nuttig zijn om het onderwijs te verbeteren. Ja, traditionele ex-cathedra hoorcolleges waarin een cursustekst wordt afgedramd zijn nutteloos. Ja, meer interactieve lesvormen zijn nuttig. Tot zover ga ik akkoord met LOKO.
Waar ik niet mee akkoord ga, is dat ICT een oplossing zou bieden voor het probleem van te grote groepen studenten. Nee, geautomatiseerde multiple-choice-examens op on-line leerplatformen zijn geen goed idee. Nee, “web-lectures” waarbij de lessen vervangen worden door YouTube-filmpjes zijn geen goed idee. Als er meer studenten zijn, dan moeten de groepen opgesplitst worden in groepjes met een didactisch verantwoorde omvang. En dan zijn er ook meer lesgevers nodig, en meer infrastructuur. Dat is de enige echte oplossing. En ja, dat kost geld, geld dat onze onderwijsministers liever niet uitgeven, want besparen is in de mode — herinner u, “wij” hebben nog wat schulden af te betalen, o.a. van de redding van, hoe heten ze tegenwoordig ook alweer, Barfius, nee, Belchius, ik bedoel Belfius. Daarom hanteren onderwijsministers graag de slogan “meer doen met minder middelen”, en er wordt daarbij dan vaak gewezen naar de nieuwe ICT-mogelijkheden. Het is een spijtige zaak dat de officiële Leuvense studentenvertegenwoordigers meestappen in die logica, in plaats van het verzet te organiseren tegen het besparingsbeleid.
Pas achteraf kwamen we te weten dat “Nette” ook de naam is van de jongste dochter van CD&V-voorzitter Wouter Beke — de hypocriete tsjeef, de CD&V heeft veel meer gemeen met de Katholieke Partij van Woeste dan met het Daensisme.
Enfin, gelukkig is Di Rupo ons nog geen groot pluchen konijn komen brengen.
De Vlaamse kenniseconomie boert niet zo goed. Het is te zeggen, er wordt stevig winst gemaakt, daar niet van, maar toch wordt het één na het ander sociaal bloedbad aangekondigd. Enkele voorbeelden: Janssen Pharmaceutica maakte in 2007 maar liefst 674 miljoen euro winst, terwijl er daar in datzelfde jaar 688 jobs verloren gingen; in 2010 maakten ze “maar” 22 miljoen euro winst en waren er nog eens 446 ontslagen. Alcatel-Lucent kondigde onlangs 185 ontslagen aan, bovenop het verdwijnen van TBP in Geel (een voormalige vestiging van Alcatel-Lucent), met 335 ontslagen in september 2011. Nochtans maakte de groep in 2010 nog 334 miljoen euro winst. Bij Philips in Turnhout verdwenen in 2009 opnieuw 225 jobs, bovenop de 264 ontslagen van eind 2008. Wereldwijd maakte Philips in 2010 een slordige 1,4 miljard euro winst. Bij de hoogtechnologische staaldraadproducent Bekaert werden 600 ontslagen aangekondigd terwijl ze in 2010 in totaal 367 miljoen euro winst maakten.
Hoe komt dat? Als je het aan de werkgeversorganisaties vraagt, dan is het probleem dat de bedrijven te veel belastingen moeten betalen en te weinig overheidssteun voor innovatie krijgen. Te veel belastingen? Dankzij de notionele intrestaftrek betalen bedrijven als Bekaert of Arcelor-Mittal in België 0% belastingen op hun winst. Maar blijkbaar is zelfs dat nog te veel. Ze moeten namelijk nog lonen betalen aan hun werknemers, en dat is natuurlijk ook een indirecte vorm van belastingen (want die werknemers betalen allemaal wél hun belastingen!).
Te weinig overheidssteun? Volgens Paul Soete van Agoria zijn de overheidsbudgetten voor het stimuleren van innovatie onvoldoende, en leggen ze te veel de nadruk op fundamenteel onderzoek in plaats van op vraaggerichte innovatie. Wilson De Pril, ook van Agoria, wijst op een studie van het Nederlands onderzoeksinstituut Technopolis, waaruit zou blijken dat in andere landen het academisch onderzoek veel meer afgestemd is op de noden van het bedrijfsleven. Laten we de cijfers er even bijhalen.
In Vlaanderen zijn er twee grote financieringsbronnen voor wetenschappelijk onderzoek: het FWO (Fonds Wetenschappelijk Onderzoek) en het IWT (agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie). Het FWO sponsort voornamelijk fundamenteel onderzoek, het IWT is vooral gericht op toegepast onderzoek en ontwikkeling. In 2010 deelde het IWT welgeteld 146.871.763 euro uit aan rechtstreekse steun voor onderzoek en ontwikkeling (O&O) in bedrijven, waarvan ongeveer 2/3 aan een handvol grote bedrijven en 1/3 aan een 200-tal KMO's. Dat bedrag is op zich al hoger dan de totale toelage van de Vlaamse Gemeenschap aan het FWO (137 miljoen euro). Daarbovenop krijgen bedrijven via andere soorten IWT-projecten ook nog heel wat steun, o.a. via TETRA-, SBO-, en TBM-projecten en Baekeland-mandaten.
Bekaert ontving in 2010 bijvoorbeeld 1,8 miljoen euro via O&O-steun van het IWT; in 2009 kregen ze zelfs nog 3,7 miljoen. Janssen Pharmaceutica haalde in 2010 maar liefst 13 miljoen euro binnen (in 2009 moesten ze het doen met 9 miljoen); Alcatel-Lucent kwam aan 4,2 miljoen in 2010 — in 2009 konden ze nog 9,3 miljoen binnenrijven, onder andere met een klein projectje ter waarde van 275.012 euro (peanuts in vergelijking met hun andere projecten) met de fascinerende titel Entrepreneurial Boot Camps and Opportunity incubation process (dat klinkt als een snelcursus “Belastingsontduiking en Kaviaarvreten voor beginners”, maar dat zal wel aan mij liggen).
Naar aanleiding van de ontslagen bij Bekaert en de 17 miljoen euro innovatiesteun die Bekaert de laatste 5 jaar ontving verkondigde Minister van Innovatie Ingrid Lieten (SP.A) dat ze wil onderzoeken of ze misschien eventueel niet eens kunnen overwegen om te kijken of het mogelijk zou kunnen zijn om bij het toekennen van steun aan bedrijven, in zekere zin en in de mate van het mogelijke, voorzichtig en op termijn, toch een klein beetje sterkere engagementen inzake werkgelegenheid zouden kunnen mogen gesuggereerd worden. “Ten slotte gaat het om belastinggeld waarvoor de maatschappij iets terug verwacht.”
Sterkere engagementen inzake werkgelegenheid? Wat zijn we met “engagementen” van gehaaide CEO's die jarenlang lucratief de belastingbetaler uitzuigen om dan, als de markt een dipje heeft (onder andere omdat wereldwijd de koopkracht ondermijnd wordt door besparingsplannen die de staatsschuld moeten terugdringen die zij zelf veroorzaakt hebben), zonder scrupules te verklaren dat het bedrijf in moeilijkheden zit en een “sanering” noodzakelijk is? Steek de vos in het kippenhok, lijm de kippen met hun poten vast aan hun stokken en doe de deur stevig op slot — geen zorgen, we zullen sterke engagementen vragen van de vos inzake zijn voedingspatroon!
Ik zou er eerder voor zorgen dat er harde garanties op werkgelegenheid komen. Dat is heel eenvoudig: als een bedrijf zoals Bekaert, Janssen Pharmaceutica, of Arcelor-Mittal niet zelf wil zorgen voor werkgelegenheid, dan moet het maar genationaliseerd worden. Niet door de overheid de aandelen te laten overkopen aan beurswaarde, maar door een onteigening, waarbij enkel de kleine aandeelhouders gecompenseerd worden op basis van bewezen behoefte.
Toegepast onderzoek kan niet zonder fundamenteel onderzoek. Fundamenteel onderzoek kan niet zonder onderzoekers, en dus een degelijk en toegankelijk hoger onderwijs. Hoger onderwijs kan niet zonder degelijk lager- en middelbaar onderwijs. Het heeft dus weinig zin om “innovatie” te steunen door de geldkraan naar de bedrijven open te draaien terwijl de geldkraan van het (hoger) onderwijs wordt dichtgedraaid.
In 1980 werd er nog 7% van het bruto binnenlands product gespendeerd aan onderwijs; sinds eind jaren '90 wordt er zowel in Vlaanderen als in Franstalig België nog slechts ongeveer 4,5% van het bruto regionaal product aan onderwijs besteed. In 1993 was de subsidie per student in het hoger onderwijs in Vlaanderen nog gemiddeld 37% van het BRP per inwoner; vandaag is dat minder dan 23%. Het aantal studenten steeg tussen 1995 en 2010 met 42%, terwijl het onderwijzend personeel gelijk bleef (van 12.413 VTE in 1995 naar 12.390 VTE in 2010). De middelen voor onderwijs worden systematisch uitgehold door onderindexering en doordat ze slechts gedeeltelijk en met vertraging de groei in studentenaantallen volgen. Zo steeg tussen 2005 en 2010 het aantal studenten met 26,4% (gemiddeld 6,9% universiteitsstudenten en 4,2% hogeschoolstudenten erbij per jaar), maar het huidige “kliksysteem” brengt die stijging veel te weinig en te laat in rekening. Tussen 2011 en 2015 zal een deel van de middelen elk jaar met 2% naar omhoog “klikken”, waardoor het totaal budget tegen 2015 met een kleine 7% zal stijgen — maar het hoger aantal studenten (26,4% meer) is er wel nú al!
Het academisch onderwijs en onderzoek is al meer dan genoeg “afgestemd op de noden van het bedrijfsleven”. Een gemiddelde ingenieur kan tegenwoordig beter een business plan opstellen dan een wiskundige stelling bewijzen. Academisch onderwijs zou niet de bedoeling moeten hebben om vakidioten af te leveren die gespecialiseerd zijn in de hype die toevallig op dat moment gevraagd wordt door het bedrijfsleven. We hebben geen nood aan kant-en-klare “zaagdraadspecialisten” die in 2010 rechtstreeks bij Bekaert aan de slag zouden kunnen gaan, maar vandaag een nutteloos diploma zouden hebben. Academisch onderwijs moet studenten vooral voorbereiden op de kennis en de technologie die er nu nog niet is. En daarbij is het bedrijfsleven, en haar korte-termijndenken en haar oogkleppen die enkel toestaan om te focussen op de winstcijfers van het komende kwartaal, echt geen goede raadgever.
zhdhemhebbend | zhdhemloozh | vervanging | ||
---|---|---|---|---|
bhlozhieven | bilabiaal | b | p | bh |
alveolair | d | t | dh | |
velair | g | k | ||
vhrikadhieven | labiodendhaal | v | f | vh |
alveolair | z | s | zh | |
velair | g | ch | gh |
a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q(u) | r | s | t | u | v | w | x | y | z |
zh/k/g | vh | i | bh | kw | zh | dh | v | vv | kzh | i/j |
Eén van de meest opvallende veranderingen is de verhoging van de werkduur van 38 uren per week naar 168 uren per week. Volgens de vakbonden zou dat vooral de werkende bevolking treffen.
Balio Di Wevo: “We hebben het voor de zekerheid nog eens nageteld, en er gaan wel degelijk 168 uren in een week. Dat was vroeger ook al zo, dus in die zin verandert er eigenlijk niets. Bovendien is niemand verplicht om effectief de volledige 168 uren te gaan werken: als je een fulltime-job fysiek of mentaal niet aankan, kan je gerust bijvoorbeeld halftijds gaan werken, 84 uur per week dus. Natuurlijk moet je dan niet verwachten dat daar dan nog een volledig loon tegenover staat...”
Nog steeds volgens de vakbonden zou de maatregel ook kunnen leiden tot werkloosheid. Klopt dat?
“Hier slaan de vakbonden de bal grondig mis. Werkloosheid betekent niet werken, dus 0 uren per week. In het akkoord wordt er daarentegen juist afgesproken dat er méér uren gewerkt zullen worden! Ik begrijp dus niet wat hun probleem is! (lacht)”
Wordt er geraakt aan de index?
“Helemaal niet. Het index-mechanisme blijft volledig bestaan. Wat we wel gaan doen, is de index terug in balans brengen. Zoals je wel weet, wordt de index berekend op basis van een indexkorf, waar zowel producten inzitten die duurder worden als producten die goedkoper worden. Alleen is de index momenteel niet in evenwicht: er zitten meer producten in de korf die duurder worden, dan producten die goedkoper worden. Daarom moet de indexkorf dringend herbekeken worden: producten die duurder worden moeten eruit, producten die goedkoper worden moeten erin. Op die manier kunnen we de index terug in balans brengen, om zo te voorkomen dat de spilindex nog overschreden wordt in de toekomst. Wij staan immers voor een duurzaam beleid, zonder verspilling.”
Een andere ietwat controversiële maatregel van het akkoord is de herinvoering van de kinderarbeid. Waar maakt men zich eigenlijk druk om, het is toch duidelijk dat de markten gerustgesteld moeten worden?
“Inderdaad. We moeten competitief blijven, en de economische realiteit is nu eenmaal
wat hij is. De markten worden terecht boos, maar met dit akkoord zullen we de markten zeker
terug blij maken.
Merk trouwens op dat kinderarbeid niet verplicht wordt, maar enkel mogelijk
wordt, op vrijwillige basis en mits goedkeuring van tenminste één van de ouders!
(diepe zucht)
We moeten dringend af van het waanbeeld dat er zoiets bestaat als “gratis” onderwijs.
Het is hoog tijd dat scholen hun leerlingen de échte kostprijs kunnen aanrekenen,
zowel in het kleuter-, lager als middelbaar onderwijs.
Dat gaat toch al gauw over zo'n 10.000 euro per jaar.
Het is niet meer dan normaal dat we de schoolgaande jeugd dan ook toelaten om, als ze dat willen,
zelf te gaan werken om hun studies te bekostigen. Dat is in feite een sociale maatregel,
want anders zouden de ouders die kostprijs helemaal zelf moeten betalen!”
De voorhistorische vakbonden noemen het akkoord sociaal onverantwoord. Natuurlijk gaat het om conservatieve dinosauriërs die de broodnodige veranderingen willen tegenhouden. Zo sturen ze het land de afgrond in. Dit akkoord is echter wel degelijk sociaal verantwoord, nietwaar?
“Zeer zeker!
We hebben het aloude principe gehanteerd: “de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.”
Uit een wetenschappelijke studie is gebleken dat de bevolkingsgroep met de sterkste schouders de
metaal- en spoor-arbeiders tussen 25 en 45 zijn. Bankiers en bedrijfsleiders blijken daarentegen
gemiddeld genomen erg fragiele schoudergewrichten te hebben.
We hebben veel te lang vér boven onze stand geleefd. Bovendien komt de
vergrijzings-tsunami op ons af! (opgewonden)
Tegen 2050 zijn er, volgens onze berekeningen, voor elke
werknemer, 8.374 gepensioneerden!
(hyperventilerend)
En tegen 2075 loopt dat zelfs op tot
3,8 miljoen gepensioneerden per werkende! Dat is niet meer houdbaar!
We moeten dus dringend de pensioenen redden.
De mensen worden ouder, dus het is normaal dat ze langer moeten werken.
Een loopbaan van 50 jaar voltijds werken [168 uur per week, nvdr]
moet de norm worden. Wie in de hangmat van een 38-urenweek
wilt blijven liggen, die moet dan maar in verhouding langer blijven werken [221 jaar, nvdr]
voor een volledig pensioen.
Duurzame pensioenen zijn kostenneutraal: het gemiddeld pensioen moet verlaagd worden tot 0 euro.
Wie langer gewerkt heeft, krijgt wat meer dan het gemiddelde;
wie minder lang gewerkt heeft, krijgt wat minder en zal dus moeten betalen.
Eerlijk is eerlijk.”